Za prawdziwe poczatki literatury uznaje się wynalezienie pisma klinowego.
Pierwsze zapiski dotyczyły z regóły transakcji handlowych.
antiquue
co oznacza dawny.
Drugim, równożędnym określeniem tych czasów jest pojęcie Starośytność.
Obejmuje około 1300 lat (13 wieków). Za początek Starożytności przyjmuje się przełom wieków IX i VIII p.n.e. - czasy w których tworzył najwybitniejszy poeta antyczny - Homer
Umowna data zakończenia Antyku przypada na rok 476 - przejęcie Rzymu przez wojska germańskiego wodza Odoakera, czyli kres Cesarstwa Zachodniorzymskiego.
Można dokonać próby podziału Antyku na poszczególne fazy pod kątem literackim:
Klasyczny
(od łac. classicus - oznaczający to co wyuczone w klasie, ale też wzorowy, doskonały, pierwszorzędny) - znaczy dążący do ideałów wypracowanych przez Antyk
Z kolei III w. p.n.e. to rozwój szkół filozoficznych. Za najważniejsze uznaje się dzisiaj następujące szkoły:
stoicki spokój)
Księga będąca źródłem europejskiej sferze religijno-moralnej jak i sferze infpiracji artystycznych. Zawiera wiele różnych gatunków literackich dlatego stała się źródłem motywów dla pisarzy i kompozytorów. Jednak czerpali motywy z niej również rzeźbiarze i malarze.
Stary testament był przekazywany ustnie już od XVIII w. p.n.e. natomiast zapisywane między XIII a I w. p.n.e. Nowy Testament został napisany między 51 a 96 r. n.e.
Ststy Trstament : hebrajski, aramejski i grecki
Nowy Testament : greski
Pierwszym przekładem z języka aramejskiego na grecki był - Septuaginta
Najważniejszym przekładem był natomiast przekład św. Hieronima z greki na łacine, tak zwana Wulgata
Najważniejszymi polskimi przekładami są: przekład ks. Jakuba Wujka oraz dwudziestowieczna Biblia Tysiąclecia
zakazany owoc
- rzecz niedostępna, niedozwolona i przez to pociągająca, pożądana, kontakt z tym jest miły, lecz grozi poważnymi konsekwencjami
Sodoma i Gomora
- siedlisko występku, gniazdo rozpusty, niemoralności, grzechu, bezbożności
żona Lota
- symbol kobiecej ciekawości
zamienić się w słup soli
arka Noego
- symbol przymierza
Salomonowy wyrok
- mądre i sprawiedliwe rozwiązanie, wypływające z głębokiej mądrości
wieża Babel
- zamęt, bałagan
krzak gorejący
- cud - płonący krzak, znak obecności Boga
syn marnotrawny
- człowiek, który zawinił i opamiętał się
wdowi grosz
- ofiara lub dar okupiona wieloma wyrzeczeniami
rzeź niewiniątek
- zbiorowy mord dokonany na niemowlętach w Betlejem i okolicy na rozkaz Heroda, w celu pozbycia się narodzonego Zbawiciela
Jest to biblijny opis stworzenia świata. Wynika z niego, że świat stworzył jeden Bóg
Bóg stworzył świat wedłóg Księgi rodzaju w siedem dni:
ten poemat miłosny jest dialogiem między Oblubienicą i Oblubieńcem, dwoje młodych ludzi śpiewa w nim o swej wielkiej miłości, tęsknocie i namiętności.
Bohaterowie występują zawsze w jakimś przepraniu. On jest przedstawiany jako pasterz, bywa nazywany również królem, ona jest księżniczką, ogrodem lub winnicą.
O autorze Pnp nic nie wiemy.
Księga ta powstała prawdopodobnue w ostatnich latach niewoli babilońskiej, w której przebywał narud izraelski. Sam tytuł znaczy tyle co pieśn najdoskonalsza
. Jest to pieśń w najpełniejszym tego słowa znaczeniu.
Składa się z części pisanych prozą oraz poematu. Nie odrzuca się historyczności głównego bohatera poematu - Hioba. Autor księgi żył prawdopodobnie po niewoli babilońskiej (ok. V w. przed narodzeniem Chrystusa). Na wstępie ukazana jest zamożność cnoty, tj. sprowiedliwość, bogobojność i wierność w pełnieniu obowiązków kultu. W oczach Boga Hiob jest wiernym sługą. Jednak na zarzuty szatana (Czy za darmo Hiob czci Boga?
cBóg pozwala na dotknięcie Hioba doświadczeniami mającymi na celu sprawdzenie jego wierności. Doświadczeniami tymi były : utrata majątku, śmireć jego dzieci, a na końcu ćiężka choroba - trąd. W czasie cierpień Hiob na złorzeczenia swojej żony odpowiada: Dobro przyjeliśmy z ręki Boga, czemu zła przyjąć nie możemy?
W dialogach bohatera z przyjaciółmi naświetlony jest problemem cierpienia i sprawiedliwości bożej. Pomiędzy działaniem a nagrodą czy karą zesłaną na człowieka istnieje ścisła zależność, choćby się to nam wydawało trudne do zrozumienia. Każdy powinien się spodziewać kary. Hiob zwraca się do Boga, który zesłał na niego te nieszczęścia, aby On sam rozstrzygnął spór toczący się między nim a przyjaciółmi, pomiędzy faktami a jego własnym sumieniem. Tym samym uznaje ciągle jeszcze w Bogu swego przyjaciela i zbawcę.
Bóg troszczy się o wszystko na świecie. Bóg w nagrodę za wierność przywraca Hioba do dawnego stanu. Księga Hioba nie jest jedyną księgą poruszającą problem cierpienia.
Zbiór psalmów w Biblii obejmuje 150 utworów i jest podzielony na pięć ksiąg. Tradycja, autorstwo psalmów przypisywała królowi Dawidowi, który panował w latach ok. 1010 - 970 p.n.e. Dzić wiadomo, że psalmy powstawały w ciągu wieków, poczatki siegają wieku XI a pełny zbiór uformował się w IV w. p.n.e. Dawidowi przypisuje się 73 psalmy, inne są dziełem wielu autorów z różnych okresów.
Biorąc pod uwagę treść i rodzaj wypowiedzi, wyróżnia się psalmy : błagalne, dziękczynne, pochwalne, królewskie, patriotyczno-religijne i mądrościowe.
Bardzo ważne miejsce w Nowym Testamencie zajmują przypowieści. Są to przytaczane przez Chrystusa różne opowieści, w których oprócz sensu wynikającego z samej fabuły doszukać się można znaczeń o wiele głębszych. Tak więc przypowieść jest zestawieniem dwóch rzeczywistości, jest konstrukcją dwupoziomową. Na pierwszym poziomie jej znaczenie wyznacza sam tekst (historie życia zwykłych ludzi). Drugą jest rzeczywistość nieuchwytna zmysłowo, rzeczywistość wartośc nadanych, odwołujących się do sfery moralnej lub etycznej człowieka
Przypowieść o siewcy jest opowieścią o człowieku, który wyszedł w pole aby zasiać na nim ziarna. Jedno ziarno padło na drogę i zostało wydziobane przez ptaki, drugie padło na skałę i zostało wypalone przez słońcę, trzecie zać zagłuszyły wybujałe ciernie. Jednak te ziarna, które padły na glebę żyzną wydały plon: trzydziestokrotny, sześćdziesięciokrotny i stokrotny
. Ziarnem w przypowieści jest Słowo Boże, glebą natomiast są słuchacze, wszyscy ludzie, do których Słowo jest skierowane.
W kompozycji wyróżniają się cykle siedmiu listów do siedmiu Kościołów, siedmiu pieczęci, siedmi trąb, siedmiu znamów, siedmiu czasz i plag, a także smok walczący z niewiastą, na koniec zwycięstwo Chrystusa i Nowa Jerozolima niebiańska.
Z Apokalipsy pochodzą także cztery symboliczne zwierzęta - lew, wół, orzeł i zwierzę z ludzką twarzą. Popularną wizją są także cztery jeźdcy Apokalipsy. Piwerwszy, na białym koniu symbolizuje zwycięstwo Ewangelii, drugi, na koniu barwy ognia - symbol wolny, trzeci, na czarnym koniu - jest symbolem głodu, czwarty, na koniu trupio białym - symbolizuje śmierć.
- Mit jest to narracja opowieść wyrażająca i organizująca wierzenia daej społeczności.
Symbol jest to motyw posiadający znaczenie podane w tekście i ykryte. Znaczenie ukryte jest domyślne, czytelnik sam może próbować zinterpretować ten motyw (np. symbolem jest pięta achillesa
Alegoria również jest motywem posiadającym znaczenie podane w tekście i ukryte. W tym wypadku jednak znaczenie ukryte jest jednoznaczne odczytywane przez każdego czytelnika.
Mitologia jest politeistyczna, to znaczy że cechuje ją wielobóstwo. W mitach pojawia się więcej niż jeden bóg. Przeciwieństwem mitologii jest Biblia. Jest ona monoteistyczna, czyli uznaje tylko jednego Boga.
Według wierzeń starożytnych Greków świat wyłonił się z Chaosu, jedni widzieli w nim istotę boską nieokreślonego kszatłtu, inni wielką otchłań, mieszaninę ziwmi, wody, powietrza i ognia. Z Chaosu wyłoniła się pierwsza para bogów : Gaja - Ziemia i Uranos - Niebo
Hezjod w swoim poemacie Teogonia pisze że najpierw powstał Chaos, potem Gaja, potem Tartar i Eros
Gaja i Uranos stali się rodzicami : Tytanów, Cyklopów i Sturękich. Niezadowolony ze swegi potomstwa Uranos wtrącił ich do Tartaru, podziemnego państwa. Gaja, słysząc jęki tytanów zaczęła knuć spisek przeciwko Uranosowi, jej namowom uległ najmłodszy, pozostający na wolności tytan - Kronos, zranił ojca i pozbawił go władzy.
Światem zacząć rządzić Kronos, ze swoją małżonką Reą, większość braci pozostawił w Tartarze, a ponieważ pamiętał przekleństwo ojce, który przepowiedzial mu że i jemu syn odbierze władzę, połykał każde dziecko, które urodziła Rea. Gdy powiła szóste dziecko, podała mężowi kamień zawinięty w pieluszki, który Kronos połknął. Tymczasem Rea zeszła na ziemię i ukryłamałego Zeusa na Krecie. Kiedy dorósł, stanół do walki z ojcem,
Siedzibą bogów była góra Olimp, na której rezydowało dwunastu głównych bogów. Przywódcą był Zeus, jego siostrą, a zarazem żoną - Hera, bogini małżeństwa i macierzyństwa. Oprócz nich na Olimpie mieszkali: Hestia - bogini domowego ogniska, Hades - bóg podziemi, Posejdon - władca mórz, Demeter - bogini urodajó, Atena - bogini mądrości, Ares - bóg wojny, Artemida - bogini łowów, Apollo - bóg piękna i sztuki, Hefajstos - bóg ognia, Afrodyta - bogini miłości i Hermes - boski posłaniec, ale także opiekun kupców i handlu.
Z powstaniem człowieka wiążały się różne opowieści. Mówiono, że człowiek wyszedł z ziemi, że na świat wydały go góry i lasy na podobieństwo drzew i skał, mówiono również, jakoby człwiek pochodzi wprost od bogów. Pojawienie się na ziemi człowieka najczęściej wiąże się jednak z imieniem Prometeusza.
Wegług niektórych podań to on ulepił człowieka z gliny pomieszanej ze łzami
i dał mu duszę z ognia niebieskiego, którego kilka iskier ukradł z rydwanu słońca
. Ponieważ człowiek był bardzo słaby i nieporadny, tytan wykradł niebiosom ogień i przekazał go ludziom oraz nauczył Ziemian rozmaitych rzemiusł. Wówczas Hefajstos na polecenie Zeusa nieladowolonego z postępowania Prometeusza, stworzyłpiękną kobietę, Pandorę, która została obdarzona przez bogów wieloma przymotami i zaprowadzona przed chatę Prometeusza. Tytan wyczuł podstęp i nie przyjął jej do siebie. Odradzał też innym udzielenie gościny Pandorze. Jednak brat Prometeusza, Epimeteusz (co znaczy - wstecz myślący), ożenił się z owa kobietą. Pandora miała przy sobie zamknietą szczelnie puszkę, którą dostała od bogów jako posag i była bardzo ciekawa co jest w środku. Wbre radom brata Epimeteusz gał się namówiś do otwarcia puszki, z której natychmiast wydostały sie na świat choroby, troski i cierpienia.
Prometeusz postanowił się odpłacić bogom. Podzielił zatem zabitego woła na dwie części, które położył osobno: mięso owinięte skówą oraz kości przykryte tłuszczem. Następnie poprosił aby zeus wybrał tę częśc którą ludzie mieli składaś bogom w ofierze. Gromowładny wybrał tę drugą, mysląc że pod tłuszczem znajduje się też delikatne mięso. Kiedy przekonał się, że lepsza część przypadła w ten sposób ludziom, wpadł w gniew i nie mogąc zmienić swego wyboru nakazał przykuć Prometeusza do skały Kaukazu gdzie codziennie przylatywał wygłodniały orzeł, który wyjadał tytanowi ciągle odrastającą wątrobę. Dopiero w długi czas potem, przechodzący niedaleko tego miejsca Herakles zabił orła i uwolnił Prometeusza.
Mitologia to wielki zbiór opowiadań o człowieku. Głównymi bohaterami mitów są ludzie i wszystko co jest z nimi związane nawet jeżeli pozornie mity dotyczą wyłącznie bogów. Mieszkańcy olimpu zostali w mitologii przedstawieni na obraz i podobieństwo człowieka.
Jest autorem ok. 123 sztuk, co najmniej 18 razy zwyciężał w konkursach na najlepszą tragedię. Pierwsze zwycięstwo odniusł w 468 r. p.n.e., rywalizując z Ajschylosem. Do naszych czasów zachowało się zaledwie 7 tragedii: m.in. Antygona i Król Edyp. Antygona jest uważana za najdoskonalszą dzieło Sofoklesa i jedną z największych tragedii w dotychczasowym dorobku literackim ludzkości.
Horacy , najwybitniejszy rzymski poeta starożytny, żył w latach 65 - 8 p.n.e. był synem wyzwolonego niewolnika, więźnego przy licytacjach. Ojciec sam żyjąc bardzo skromnie, zapewnił synowi doskonałe wykształcenie. Horaacym dodatkowo zaopiekował się Mecenas, który wspierał poetę finansowo, zapewniając mu godne warunki do tworzenia.
Horacy pisał pieśni, satyry, epody, pisał również listy poetyckie. W sumie napisła trzy księgi pieśni, inaczej zwanych odami. Ich tematyka jest bardzo różnorodna, wyróżnić można między innymi pieśni poważne, patriotyczne i filozoficzno-refleksyjne, pieśni biesiadne i miłosne.
Oda jest prezentacją postawy życiowej Horacego i wypracowanej przez niego filozofii. Jest to swego rodzaju synteza poglądów stoików i epikurejczyków. Stoicy głosili postulaty zachowania trzeźwości umysłu oraz uniezlaeżnienia się od pokus i smutków świata zewnętrznego za pomocą rozumu. Epikurejczycy natomiast proponowali otwarcie na świat, cieszenie się życiem i znajdowanie w nim przyjemności. Horacy bierze od stoików przede wszystkim rozum i umiar w korzystaniu z dóbr materialnych. Po otwierającym utwór pytaniu :
O co poeta prosi Apollina
- następuje prezentacja takiej właśnie postawy, odrzucającej bezkrytycznie czerpanie z życia:
O, nie o bogactwa (...),
.
Nie pragnę trzody (...)
Nie pożąda łanów(...) ani złota, ani
Słoniowej kości
Jednak nie jest to nawoływanie do skrajnego umartwiania się. Poeta widzi również mozliwość wzięcia czegoś od życia. Tu jakby zbliżał się trochę w kierunku epikureizmu:
Spraw, niech się cieszę tym, co mam. Niech zdrowie
.
Zawsze mi służy, niech myśl się nie łamie.
Starość, gdy przyjdzie, niech będzie łagodna
I pełna pieśni
Horacemu udało się stworzyć własną filozofię życiową. Jest ona określana poprzez zasadę złotego środka
.
W odzie Horacy porusza problem sztuki i jej uniwersalnego, ponadczasowego wymiaru. Podmiot liryczny, z którym wyraźnie utożsamia się sam autor, wyraża przekonanie, że tworzenie wierszy daje poecie nieśmiertelność. sztuka jest bowiem nieśmiertelna i powoduje przez to uwieńczenie imienia artysty. Pomnikiem, jaki stawia sobie za życia poeta, jest jego twórczość. Pomnik ten jest o wiele trwalszy niż budowane w tym samym okresie potężne spiżowe (stop miedzi, cynku i ołowiu zaliczany do brązu) czy marmurowe monumenty, nie mogą z nim one się równać nawet królewskie piramidy.
Horacy daje tym samym wyraz swojej pewności, że ma już zapewnione wieczne życie w pamięci potomnych . Najlepszym tego dowodem jest stwierdzenie non omnis moriar
czyli nie wszystek umre
:
Nie wszystek umrę, wiele ze mnie tu zostanie
.
Poza grobem. Potomną sławą zawsze młody...
Poeta bowiem nigdy nie umiera całkiem
, zawsze życ będzie w swoich wierszach i pamięci tych którzy je czytają.